Ngày nay, mọi người quen với cái tên “doanh nhân” và “công ty”. Ít ai trong dân buôn muốn tự nhận mình là “lái buôn” hay “dân buôn”. Tên gọi này khiến họ bị đánh giá, vì trong mắt mọi người, một người được định danh là lái buôn tức là chỉ buôn bán nhỏ, không có quy trình, ít học và lợi nhuận cũng thấp hơn doanh nhân hay người làm công ty. Nhưng thực tế, để trở thành doanh nhân hay có công ty, chỉ cần bỏ ra một ít tiền để mua giấy phép kinh doanh, vậy là họ được gọi là giám đốc. Có chức danh nhưng vốn không nhiều cũng không sao. Còn để trở thành dân buôn, không cần giấy tờ hay chức danh. Từ việc lớn đến việc nhỏ, họ đều tự làm, không có nhân viên hay giám đốc. Người dân buôn chỉ cần có vốn, vì khi cần hàng hóa, họ sẽ rút tiền túi ra giao dịch “tiền trao, cháo múc”. Không cần giấy tờ phức tạp, họ bán buôn nhanh chóng, phần lớn đánh giá sản phẩm dựa trên kinh nghiệm. Cách giao dịch cũng rất nhanh, không rườm rà.
Trong kinh doanh, khi bạn là một lái buôn hay dân buôn, bạn phải có kinh nghiệm thực tế, kỹ năng và kinh nghiệm lâu năm để biết cách nhìn người, tìm sản phẩm tốt. Họ cũng biết cách xoay vòng đồng vốn nhanh để tranh thủ lấy hàng. Hàng hóa với họ thường không đại trà; sản phẩm họ nhập vào phải đáp ứng tiêu chí rẻ và bán ra nhanh. Dân buôn không ngại thời gian làm việc. Khi có cơ hội, dù sáng sớm hay trời mịt tối, hàng hóa cập cảng hay xuất kho, họ đều tranh thủ làm cho xong.
Dân buôn thường tìm cách mua hàng từ các nhà máy sản xuất. Họ hiểu thị trường, nên việc thương lượng để có giá rẻ rất hiệu quả. Họ đến tận nơi để xem hàng và kiểm soát từ khâu xuất hàng lên xe để tránh vấn đề. Hàng đưa ra khỏi nhà máy là họ đã thanh toán xong. Với họ, giấy tờ giao dịch buôn bán chỉ cần ghi tay là đủ. Khi hàng hóa về đến kho của dân buôn, họ sẽ bán ra ngay. Khi bán, họ không câu nệ khách sỉ hay lẻ. Dù là khách sỉ, nếu không đáp ứng được nhu cầu, họ vẫn cung cấp số lượng ít; còn khách lẻ thì muốn lấy bao nhiêu cũng được. Ai cũng là bạn hàng, bất kể mới hay cũ, miễn là mua hàng và trả tiền. Giao dịch được ưa thích nhất là nhanh chóng; hàng đưa ra là tiền vào túi. Họ xoay vòng vốn rất nhanh, bốc đầu này bỏ đầu kia.
Cách quảng cáo đơn giản nhất của dân buôn là mang sản phẩm thực tế đến từng khách hàng. Khách hàng xem mẫu là họ lấy số lượng, không cần hình ảnh, chỉ cần sản phẩm thực tế. Khách hàng có thể dùng thử sản phẩm trước khi đặt hàng. Hàng lỗi được đổi trả 1 đổi 1, không vấn đề gì. Nếu khách hàng thấy sản phẩm bị lỗi sau khi đã bán, họ vẫn trả lại cho dân buôn, việc này cũng bình thường. Về giá cả, mỗi khách mỗi giá; với khách này giá khác, khách khác lại giá khác. Nếu khách hỏi danh sách giá, họ cũng không có để đưa, vì hàng hóa nhập vào bán ra qua tay, không có thời gian làm bảng báo giá. Khi làm bảng báo giá xong, có khi hàng đã bán hết rồi.
Nói đến Chợ Bến Thành, chắc hẳn không ai còn xa lạ. Để trở thành đầu mối cung cấp hàng cho những tiểu thương ở đây, bạn phải là người có năng lực, có khả năng cung cấp sản phẩm vừa rẻ vừa chất lượng. Lần đầu tiên tôi vào Chợ Bến Thành chào hàng là vào lúc 10 giờ sáng. Nhiều quầy hàng bắt đầu mở cửa trưng bày hàng ra bán. Ở đây họ mở cửa muộn mà tôi không biết, vì phần lớn khách hàng là du khách, đặc biệt là những người Tây ba lô. Ai cũng muốn đến Chợ Bến Thành để mua quần áo, cà phê, hay những loại mứt…
Tôi bước đến quầy hàng lúc 10 giờ sáng. Có một bà cô đang dọn hàng, tôi lân la vào để chào hàng. Bà hỏi giá bao nhiêu, tôi liền báo giá cho bà biết. Vì khi tôi đưa giá, đó chỉ là để tham khảo, nên giá bán cho bà không lời bao nhiêu. Sau khi nghe giá, bà liếc tôi một cái, với ánh mắt sắc lẹm. Không nói gì, bà đuổi tôi đi và không quên nói: “Hàng người ta bỏ giá bằng một nửa giá anh. Thôi đi đi, mới sáng sớm.” Tôi nghe bà lầm bầm gì đó trong miệng mà không hiểu. Tôi cũng bỏ đi.
Cảm xúc lúc đó rất buồn, vừa đi tôi vừa đặt câu hỏi trong đầu: “Làm sao người ta có thể bán sản phẩm với giá rẻ hơn một nửa giá của mình?” Nhưng tôi vẫn biết hàng họ lấy vào không chất lượng bằng hàng tôi cung cấp. Tôi tiếp tục không lùi bước, ngày tiếp theo, tôi lại đi chào hàng ở nhiều quầy khác. Có nhiều người nói chuyện lịch sự, họ bắt chuyện với tôi nhưng không muốn mua hàng ngay. Tôi biết cách họ nói chuyện thể hiện họ cũng muốn mua nhưng hơi e ngại vì không biết bán được hay không. Cũng có một số ít người không thân thiện cho lắm; họ xem hàng của tôi rồi cũng không thèm hỏi giá.
Mãi sau một tuần, tôi mới bắt đầu bán được hàng cho một vài người trong Chợ Bến Thành. Điều đặc biệt ở đây là khi một quầy hàng đã nhập hàng và treo trên kệ sạp, thì những quầy khác bắt đầu để ý và tìm cách mua hàng giống vậy để treo lên. Đây là cách họ bắt chước khi buôn bán ở chợ. Lúc đầu không ai nhập hàng, nhưng khi họ thấy người khác bán được, họ sẽ gọi điện xin số và năn nỉ để lấy hàng.
Chính vì vậy mà tôi dần dần bán được hàng, từ người này đến người kia. Nhưng điều đặc biệt là họ có thói quen gối đầu, tức là lấy hàng, ghi sổ, hôm sau hay lần sau mới trả tiền. Ngay từ đầu, tôi không cho phép mình làm việc này; tôi muốn tạo ra những sản phẩm không ai làm được. Ai muốn lấy hàng phải trả tiền ngay. Nhưng tôi vẫn bị một vài người gối đầu. Sau này, tôi không bỏ hàng cho họ nữa vì tôi thấy không thể làm ăn lâu dài nếu mối sỉ của mình có tính cách đó.
Mỗi khi có hàng đẹp, tôi ưu tiên cho người thiện chí; còn người không thiện chí, chỉ khi hàng hóa tôi mang đi không ai mua, tôi mới đến quầy của họ để chào hàng. Trong Chợ Bến Thành, lúc đầu ai vào đây cũng gặp khó khăn, vì đây là môi trường cạnh tranh khốc liệt, nên tính tình họ cũng không mấy thân thiện. Nhưng điều đó không ảnh hưởng đến tôi, vì khi tôi bỏ hàng, lấy tiền và rời đi, không ai hay biết; chỉ có tôi và chủ sạp biết mình đang làm gì.
Dân buôn quan tâm đến việc bán sản phẩm nhanh, đáp ứng nhu cầu thị trường cao. Họ không quan tâm đến sản phẩm chất lượng mà không bán được, họ cũng không nhập vào. Đây vừa là ưu điểm vừa là nhược điểm của dân buôn. Về giá cả, không có một tiêu chuẩn nào. Hàng lấy vào giá cao thì họ bán giá cao; lấy vào giá thấp thì họ bán thấp. Hàng nào thị trường hút hàng, họ bán nhỉnh hơn một chút. Hàng hóa nào không bán được, họ sẵn sàng đẩy nhanh để thu hồi vốn và lấy hàng mới vào. Đầu óc của dân buôn còn nhanh hơn máy vi tính.
Việc quản lý nợ thường chỉ có một cuốn sổ. Hàng bán ra và nhập vào đều được ghi vào sổ. Nhiều cửa hàng, đầu mối chợ sỉ thường lấy gối đầu; tiền hàng có khi thiếu, phải đến cuối năm mới thu hồi được. Hàng mới được cung cấp cho mối sỉ lúc này mới thu hồi vốn cho hàng trước đó. Nhiều hàng hóa mối sỉ để cả năm không bán được bị trả về, họ chỉ trừ, cấn nợ cho lô hàng sau. Quản lý nợ là một thách thức đối với dân buôn, nhưng hầu như họ xử lý được hết. Nhiều mối tốt bụng thì bán được hàng thanh toán ngay, nhưng có nhiều mối chây lỳ, bán được hàng rồi cũng không thanh toán. Dân buôn mỗi lần đi đòi nợ như đi xin mối hàng vậy. Nhưng họ vẫn có cách để làm lời từ những mối hàng sỉ, vì họ luôn thông minh hơn.
Vấn đề cạnh tranh thì cực kỳ khốc liệt, vì bạn hàng sỉ không chỉ lấy từ một đầu mối mà ưu tiên giá rẻ hơn. Dân buôn với nhau nhiều khi không cùng tiếng nói chung; họ biết nhau rất rõ, ngồi cùng bàn uống cà phê nhưng mối lái làm ăn thì không bao giờ chia sẻ. Chính vì vậy, họ sống bên ngoài, còn trong đầu họ nghĩ gì không ai biết. Khi đụng chuyện mới thấy họ “đánh nhau”. Họ “đánh nhau” bằng giá cả; nếu anh bỏ giá rẻ hơn, tôi sẽ bỏ rẻ hơn một giá. Họ tìm cách miễn sao khách sỉ lấy hàng là được. Cạnh tranh trên thị trường rất khốc liệt, thậm chí còn hơn cả chiến trường. Nhưng dân buôn vẫn không bao giờ khuất phục bất cứ ai, bất cứ môi trường nào. Hàng triệu năm qua, họ vẫn tồn tại.
