Trẻ em và người già thường ít được nhắc đến trong vấn đề mạnh mẻ. Thường thì người ta để ý đến những người trẻ. Thanh niên, thanh nữ là những người trẻ, bởi vì ở độ tuổi này, cơ thể đã hoàn thiện về mặt cấu trúc từ thân thể đến trí não. Những người từ 12 đến dưới 30 tuổi, trong giai đoạn này, thường làm việc gì cũng dễ thành công. Đối với những đứa trẻ chưa tới 12 tuổi, cơ thể và trí não đang trong quá trình hình thành, cấu trúc xương và các cơ quan trong cơ thể chưa hoàn thiện, nên khó khăn cho việc thực hiện những công việc nặng nhọc. Còn những người lớn tuổi, thường từ 40 trở lên, cơ thể họ bắt đầu lão hóa, trí não và sức khỏe giảm dần, khả năng đề kháng giảm nhiều căn bệnh bắt đầu đến với họ.
Kể từ khi có máy tính và mạng Internet, những bạn trẻ bị ảnh hưởng bởi công nghệ. Với công nghệ mới nó cần những người có trí não nhạy bén mới đủ khả năng hiểu biết và điều khiển những thiết bị công nghệ. Mỗi khi gặp vấn đề mới hay khó khăn, người trẻ dễ dàng ghi nhớ, học hỏi và thực hiện rất nhanh. Người trẻ họ nắm bắt công nghệ và những thay đổi mới, sự thích nghi và khả năng thích ứng cao. Chính vì vậy mà những hãng đồ công nghệ thường hướng đến nhóm khách hàng là giới trẻ, họ thích thay đổi, thích sự mới lạ và khám phá mới.
Cách đây vài ngày, tôi ngồi ở một quán nước trong một con hẻm tại Sài Gòn, vào thời gian nghỉ trưa nhân viên các công sở gần đó bắt đầu ra ngoài ăn trưa sau đó một số thì vào lại văn phòng ngủ trưa, một số thì tìm những quán nước nhỏ trong hẻm ngồi nghỉ ngơi cho mát mẻ, uống ly nước. Tôi ngồi bên cạnh một nhóm người trẻ khoảng 25 tuổi. Họ mặc những bộ đồ công sở rất lịch sự và đều sử dụng điện thoại iPhone. Trong nhóm bạn trẻ, ai cũng rất hiện đại, trên tay những cô gái là những chiếc đồng hồ Apple Watch. Tôi ngồi uống nước và nghe những câu chuyện về iPhone 17 vừa ra mắt. Ai cũng cầm một chiếc iPhone, họ tập trung vào màn hình điện thoại, có những cô gái không rời mắt khỏi màn hình game. Mặc dù ngồi cùng nhau, nhưng phần lớn họ không nhìn vào mắt nhau, mà chủ yếu chú ý đến điện thoại. Một bạn trai trong nhóm đọc một tiêu đề trên điện thoại, tỏ vẻ bức xúc và nói lớn. Những bạn khác bắt đầu bình luận, có người đồng tình, có người phản đối, và họ tranh luận về những vấn đề trên mặt báo và mạng xã hội. Điểm chung là trong những lời bình luận, họ thích thể hiện kiến thức của mình để khiến người khác nghĩ rằng mình hiểu biết hơn.
Cố Tổng thống Lý Quang Diệu đã nói: “Young people, sell me one year of your youth, and I will pay you a million dollars.” (Hỡi thanh niên, hãy bán cho tôi một năm tuổi trẻ, tôi sẽ trả cho bạn một triệu đô). Tuổi trẻ có giá trị như vậy vì đây là thời điểm cơ thể hoàn thiện, trí nhớ tốt, học cái gì cũng dễ dàng ghi nhớ. Sức khỏe dồi dào, mỗi sáng thức dậy, cơ thể luôn tràn đầy năng lượng, có thể thức khuya hoặc làm việc nặng nhọc, chỉ cần một giấc ngủ là đã hồi phục sức khỏe. Các quốc gia thường tuyển chọn binh lính là những người trẻ tuổi để ra chiến trường. Họ không chọn trẻ em hay người già vì khi chiến đấu, năng lượng và trí não bị tiêu hao rất nhanh, nếu sức khỏe không tốt thì rất khó hồi phục. Thanh niên trẻ có khả năng phục hồi nhanh hơn.
Khi còn là thanh niên, tôi thường tập trung vào những khám phá, thử nghiệm và sự tò mò, điều này giúp tôi hiểu biết nhiều điều trong cuộc sống. Tôi may mắn vì không thích những trò chơi game, đá gà hay đánh bài. Tôi đã thử nhưng thật sự không thích, vì nó vừa tốn thời gian vừa làm mệt trí não. Trong mỗi ván bài, tôi phải suy nghĩ về nước đi nào, hay trong game, tôi cũng gặp khó khăn vì không có tiền để mua vật phẩm. Nhờ những trở ngại đó, tôi đã chuyển sang những đam mê khác. Thay vì chơi game, tôi đã tìm cách làm những cuốn sổ từ giấy và bìa cũ, sử dụng cưa để cắt, sau đó dùng chỉ và keo để gắn lại. Cuốn sổ tuy không đẹp nhưng rất chắc chắn.
Có những lúc tôi có ít tiền, tôi đến những chỗ bán ống nghiệm và mua hóa chất để làm thí nghiệm. Tôi lén lút làm thí nghiệm trên mái nhà. Trong sách vở, người ta nói dung dịch axit H₂SO₄ mạnh hơn axit HCl khi phản ứng với kim loại để tạo ra khí Hydro. Nhưng khi tôi thí nghiệm với bột nhôm và axit HCl, phản ứng diễn ra rất mạnh mẽ. Còn khi dùng axit H₂SO₄ trộn với kim loại, khí Hydro thoát ra rất ít. Lúc đầu tôi làm thí nghiệm với bột sắt, sau đó là bột nhôm mà tôi xin được từ những nơi làm cửa nhôm. Lần đầu xin, tôi rất ngại, nhưng sau đó họ bảo tôi cứ lấy bao nhiêu cũng được. Tôi mang về làm thí nghiệm. Ở các xưởng làm nhôm, họ thường dùng cưa để cưa cả nhôm lẫn nhựa, nên bột nhôm không nguyên chất. Nhiều khi tôi phải canh khi họ cắt để không bị trộn với bột nhựa, vì tôi muốn thí nghiệm chính xác nhất.
Mọi người thường nói bong bóng bay có chứa Hydro. Tôi nảy ra ý tưởng khi thí nghiệm trộn axit HCl với nhôm, khí Hydro sẽ bốc hơi. Tôi dùng bong bóng bịt đầu ống nghiệm để khí Hydro thoát ra vào bong bóng. Nhưng thực tế, khí Hydro trong bong bóng lại bị xì ra. Lúc đó tôi không biết vì sao, nhưng tôi kết luận rằng bong bóng bay không chứa khí Hydro mà là khí khác. Để làm những thí nghiệm này, vì còn trẻ nên tôi không có tiền để mua đồ thí nghiệm, tôi phải xin gom góp vật liệu, thậm chí cắt, cưa đồ trong nhà. Khi cần bột sắt, tôi dùng cưa tay để cưa chiếc chân bàn trong nhà, cưa lỏm chỏn vì sợ bị phát hiện. Tôi tìm những chỗ không ai thấy ở những hốc bàn. Phần lớn thời gian tôi làm những việc này, bạn bè tôi lại ngồi chơi game.
Khi học đại học, bạn bè thường xuyên nhóm lại để chơi đá banh, uống cà phê, và họ không cho tôi tham gia có lẽ tôi chơi không hay bằng họ. Trong những bữa tiệc sinh nhật, họ thường tập trung chơi với nhau, ca hát, ăn uống rất vui vẻ, và không mời tôi tham gia có lẽ tôi hát không hay, nhiều lúc tôi cảm thấy rất tủi thân. Khi ở nhà buồn, tôi nhìn lên tường thấy chiếc vợt cầu lông, tôi lấy vợt và nghĩ ra cách viết tên mình lên lưới. Tôi mua sơn về phun lên, dùng giấy bìa làm khuôn, phần nào cần sơn tôi khoét trống, phần nào không cần sơn tôi che lại, rồi phun sơn. Sau khi sơn khô, tôi lột ra và thấy tên mình trên lưới vợt cầu lông tôi để trống, phần nào không cần sơn tôi dán kín lại. Sau khi sơn khô, tôi lột giấy ra và lúc đó thấy tên mình trên lưới vợt cầu lông. Nó không dễ thấy, nhưng khi tôi nghiêng cây vợt, tên tôi hiện rõ ra; nếu để trực diện thì mình sẽ không thấy gì cả. Đây cũng là một sự sáng tạo của tôi lúc đó.
Ngày trước, khi còn trẻ, tôi hầu như thực hiện được mọi điều mình thích. Có những thí nghiệm thất bại nhưng tôi đã học được rằng lý thuyết và thực hành hoàn toàn khác nhau. Khi học lý thuyết, thầy cô chỉ dạy chúng ta làm theo, nhưng khi tự mình làm, cảm xúc hồi hộp và lo lắng, vừa làm vừa sợ, lỡ dung dịch axit bắn vào mắt hay khi khí Hydro phản ứng với axit HCl, khói Hydro bay nghi ngút, lúc đó tôi sợ hãi nếu nó phát nổ, mảnh thủy tinh sẽ bay vào người. Rồi phải làm cách nào để lấy hết khí Hydro vào bong bóng, tay chân lúc đó bối rối không biết làm gì, nếu không kịp thì khí Hydro sẽ bay mất, phải làm lại. Nhiều vấn đề xảy ra mà tôi không biết phải đối phó như thế nào. Nhiều lúc tôi lo lắng sẽ bị phát hiện cưa chân bàn và sẽ bị la rầy. Đó cũng là cảm giác trải nghiệm thật.
Khi còn trẻ, tôi làm được nhiều điều, nhưng khi lớn lên, lập gia đình và có con cái, tôi không còn thời gian để làm như khi còn độc thân. Nếu có sáng tạo, thì chỉ trong công việc, làm sao để làm tốt hơn, lần sau tốt hơn lần trước. Về việc dành thời gian nghiên cứu thì có nhưng rất hạn chế. Mỗi lần tôi mang đồ về nhà, con trai tôi thấy và hỏi: “Ba mang gì về đó?”, tôi lo lắng vì nó rất thích khám phá giống tôi hồi nhỏ. Nó sẽ chạy đi lục đống đồ và muốn giúp tôi làm. Nhưng không sao, tôi đã rút kinh nghiệm, nhiều lần nếu muốn làm gì thì phải làm ở ngoài đường hoặc cất hết trước khi nó về nhà. Tránh xa tầm tay trẻ em. Đây cũng là trở ngại khi lập gia đình. Khi có vợ, có chồng, chúng ta về đến nhà là dành thời gian cho con cái, rồi đi ngủ. Tất cả năng lượng không còn tập trung như khi còn trẻ độc thân.
Chúng ta không thể sống độc thân mãi để cống hiến, vì có gia đình là một bước tiếp theo trong hành trình trải nghiệm. Khi có gia đình, đó cũng là một hành trình, bạn trẻ bắt đầu khám phá hành trình nuôi dạy con cái mình, cách đối phó với người vợ hay chồng khi không cùng quan điểm. Phải học cách chấp nhận sự khác biệt; nếu không cân bằng được khi có gia đình, đó cũng là những trải nghiệm khó chịu trong cuộc đời của mỗi người trẻ. Chúng ta sống là một chuỗi hành trình khám phá. Game, nói chuyện vui chơi với bạn bè, dành thời gian cho đồng nghiệp, giải trí chỉ là nhất thời, không tạo ra giá trị bền vững. Bởi vì phần lớn thời gian dành cho những mối quan hệ ngắn hạn chỉ mang lại giá trị ngắn hạn. Chúng ta cần hướng đến giá trị bền vững, phải chấp nhận mất nhiều thời gian, tiền bạc và công sức. Các bạn trẻ khi tập trung năng lượng vào nghiên cứu hay giải trí thì không có gì sai, điều quan trọng là nó có đúng với hướng đi hay mục tiêu của mình hay không.
